Zapalenie ucha u dziecka może dotyczyć zarówno ucha zewnętrznego, jak i środkowego, przy czym zdarza się, że oba rodzaje współwystępują ze sobą. Wyróżnia się wiele rodzajów tej patologii w zależności od przyczyn, dlatego tak ważna jest szczegółowa diagnostyka. W tym celu należy udać się do laryngologa dziecięcego.
Przyczyny i rodzaje zapalenia ucha u dziecka
Lekarz w pierwszej kolejności powinien ustalić, jaki rodzaj ma zapalenie ucha u dziecka. Przyczyny będą wówczas same mogły się zawęzić. Najczęściej diagnozuje się:
- ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka - przeważnie chorują dzieci w wieku od 6. do 24. miesiąca życia. Przyczyniają się do tego niezupełnie jeszcze wykształcona w tym wieku dojrzałość układu immunologicznego oraz warunki anatomiczne. Bez względu na wiek przyczyną jest zwykle infekcja bakteryjna Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae lub Moraxella catarrhali;
- zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka - może mieć formę ostrą (trwającą poniżej 6 tygodni), przewlekłą (trwającą powyżej 3 miesięcy) lub szczególnie ciężką (martwiczą). Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) są najczęściej odpowiedzialne za bakteryjne infekcje ucha zewnętrznego;
- przewlekłe zapalenie ucha środkowego u dziecka - przyczyna jest przeważnie nieleczone lub nieprawidłowo leczone ostre zapalenia ucha środkowego w wieku dziecięcym. Czynnikami ryzyka są ponadto: nawracające infekcje górnych dróg oddechowych oraz zapalenia zatok przynosowych.
Zdecydowanie najczęściej diagnozuje się ostre zapalenie ucha środkowego. Można wyróżnić kilka jego rodzajów: ropne zapalenie ucha u dziecka, nawracające zapalenie ucha u dziecka (nawet u 30% dzieci z ostrym zapaleniem ucha), wysiękowe zapalenie ucha u dziecka, zapalenie martwicze i krwotoczne.
Inny podział wyróżnia bakteryjne lub wirusowe zapalenie ucha u dziecka. Do wirusów wywołujących tę patologię należą najczęściej RSV, ale i wirus grypy, wirusy paragrypy oraz adenowirusy. Specyficzną formą ostrego zapalenia ucha o podłożu wirusowym jest kataralne zapalenie ucha u dziecka, będące powikłaniem przeziębienia. Czynnikami predysponującymi do omawianej patologii są: obniżone napięcie mięśniowe oraz rozszczep podniebienia.
Zapalenie ucha u dziecka - objawy
Jak wygląda zapalenie ucha u dziecka i kiedy należy zacząć się martwić? W przypadku postaci ostrej, która ma nagły początek, obserwuje się przede wszystkim ból ucha, zwykle jednostronny, pierwszy raz pojawiający się zwykle porą nocną. Jest silny i pulsujący, uniemożliwia dziecku spokojny sen. Pozostałe objawy to:
- gorączka (występuje nawet u 50% pacjentów);
- ból głowy;
- niepokój;
- dreszcze;
- szumy uszne i niedosłuch;
- utrata apetytu;
- biegunka;
- rozdrażnienie;
- wymioty.
W badaniu fizykalnym stwierdza się natomiast ból podczas ucisku wyrostka sutkowatego kości skroniowej oraz nadwrażliwość na pociąganie ucha. Wraz z postępem infekcji przez błonę bębenkową prześwituje ropna wydzielina, co można zaobserwować podczas badania laryngologicznego. Wyciek z ucha stwierdza się u około 20% pacjentów. Przy wysiękowym zapaleniu ucha objawy są mniej nasilone. Mogą obejmować pogorszenie słuchu, ucisk i uczucie „wody” w uszach. Zwykle nie występuje ból ani gorączka.
Częste zapalenie ucha u dziecka lub zapalenie błędnie leczone może przekształcić się w stan przewlekły. Wówczas pojawiają się: niedosłuch, wyciek z ucha oraz zawroty głowy po dostaniu się wody do ucha (w przypadku ubytku w błonie bębenkowej). Najbardziej typowym objawem przewlekłego ropnego zapalenia ucha środkowego jest nawracające lub stałe wyciekanie ropy z ucha.
Zapalenie ucha u dziecka - ile trwa?
To, ile trwa zapalenie ucha u dziecka, zależy głównie od jego rodzaju i przyczyny. Szacuje się jednak, że po upływie 24 godzin objawy zapalenia ostrego słabną lub przemijają u do 60% pacjentów, zaś po kolejnych 24 godzinach - u do 80% pacjentów. Po przebytym ostrym zapaleniu ucha środkowego przez ponad miesiąc może utrzymywać się w uchu wysięk powodujący czasowy niedosłuch. Stany zapalne przewlekłe trwają powyżej 3 miesięcy.
Jak rozpoznać zapalenie ucha u dziecka?
Zapalenie ucha u dziecka rozpoznaje się na podstawie wywiadu i badania otorynolaryngologicznego. Następnie przeprowadza się badanie otoskopowe, czyli wziernikowanie ucha, pozwalające uwidocznić przewód słuchowy zewnętrzny, ucho środkowe i błonę bębenkową.
W przypadku przewlekłego lub nawracającego zapalenia ucha wykonuje się dodatkowo badanie bakteriologiczne na podstawie pobranego z ucha wymazu, morfologię krwi z rozmazem i oznaczeniem OB oraz CRP, a także RTG kości skroniowej.
Jak leczyć zapalenie ucha u dziecka?
Jeśli zostanie rozpoznane zapalenie ucha u dziecka, leczenie powinno rozpocząć się jak najwcześniej. Za lek pierwszego rzutu w postępowaniu przeciwbólowym uznaje się ibuprofen w dawce dostosowanej do masy ciała dziecka. W infekcjach bakteryjnych zawsze lekarz przepisuje antybiotyk. Jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka? Lekiem pierwszego wyboru jest amoksycylina. Czas leczenia dzieci przed ukończeniem 2. roku życia powinien wynosić 10 dni, a w przypadku dzieci starszych można rozważyć skrócenie terapii do 5 dni. Krótkotrwała (maksymalnie do 6 tygodni) terapia sterydem donosowym ma uzasadnienie w przypadku współistnienia alergicznego nieżytu nosa i przerostu migdałka gardłowego.
W przypadku zapalenia ucha zewnętrznego w pierwszej kolejności należy oczyścić przewód słuchowy z zalegającej wydzieliny, a dopiero później wdrożyć farmakoterapię. Z kolei przy wysiękowym zapaleniu ucha ważnym etapem jest założenie drenu wentylacyjnego, który pozwoli odprowadzić nadmiar wydzieliny.
Zapalenie ucha u dziecka - domowe sposoby
Każdy rodzic powinien wiedzieć, co na zapalenie ucha u dziecka najlepiej sprawdzi się w warunkach domowych. Wyciągi z nagietka i geranium podawane miejscowo do przewodu słuchowego mogą działać wspomagająco, zmniejszając obrzęk, świąd i dyskomfort podczas ostrego zapalenia ucha zewnętrznego. Popularnością cieszy się olejek goździkowy, wykazujący działanie przeciwbakteryjne przeciwko szeregowi mikroorganizmów, np. Staphylococcus aureus. Pozostałe metody:
- układanie dziecka na plecach lub na boku od strony ucha zdrowego (przeciwwskazane jest spanie na uchu chorym);
- wzmacnianie odporności poprzez naturalne antybiotyki (czosnek, cebula, oregano, miód, imbir) oraz suplementację (np. Omega-3, witamina D);
- ciepłe okłady z ręcznika zagrzanego w piekarniku;
- unikanie przewiania ucha, np. poprzez wychodzenie na zewnątrz w wietrzny dzień bez założenia ciepłej czapki;
- aplikacja olejku kamforowego.
Metody domowe warto jednak zawsze skonsultować z laryngologiem dziecięcym. Jeśli zostanie zdiagnozowane zapalenie ucha u dzieci, leczenie takie jest jedynie wspomagające. podstawą zawsze powinny być leki przepisane przez specjalistę.